به گزارش فبنا، یک تا 100 نانومتر حیطه‌ای است که فناوری نانو با آن سروکار دارد و به ما امکان می‌دهد چیزهایی بسازیم که توقعات ما را برآوده کند؛ چرا که نانوتکنولوژی این امکان را در اختیار ما قرار می‌دهد تا بتوانیم به راحتی اتم‌ها و مولکول‌های تشکیل دهنده مواد را کنار هم قرار دهیم و آنها را به صورت منحصر به فرد کنترل کنیم.

به‌کارگیری فناوری نانو در تولید محصولات می‌تواند موجب بهبود خواص موجود محصولات یا توسعه محصولاتی با ویژگی‌های جدید شود و توسعه این فناوری به اندازه‌ای است که امروزه فناوری نانو در تمام صنایع رسوخ پیدا کرده و با رشد و توسعه این صنعت، شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور شکل گرفته‌اند.

در سال 1380 مطالعات راهبردی فناوری‌نانو در کشور آغاز و در سال 1382 ستاد ویژه توسعه فناوری نانو (INIC) تأسیس شد و این ستاد سند راهبردی فناوری‌نانو را در مدت دو سال تهیه و به هیئت وزیران تسلیم کرد.

این سند در سال 1384 توسط هیئت وزیران تصویب شد. در سال 1385 نیز سیاست‌ها و راهبردهای ارتقاء و توسعه فناوری نانو به تصویب رسید. برای توسعه فناوری نانو این ستاد کارگروه‌های مختلفی چون صنعت و بازار، توسعه فناوری، توسعه منابع انسانی، زیرساخت‌های فناوری، ترویج و فرهنگ‌سازی، بین‌الملل و  سیاست‌گذاری و ارزیابی ایجاد شد.

اکنون سند اول راهبردی این فناوری از سوی این ستاد اجرایی شده و سند دوم آن که اجرای آن تا افق 1404 ادامه دارد، در دستور کار قرار دارد؛ ضمن آنکه دستاوردهای علمی و فناوری زیادی را در کارنامه خود به ثبت رسانده است.

تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در نانو

در حال حاضر 239 شرکت دانش بنیان در حوزه نانو فناوری شکل گرفته است؛ 191 شرکت در تولید کالا و 54 شرکت در حوزه تولید تجهیزات مرتبط با فناوری نانو فعال هستند.

این تعداد شرکت 647 محصول مبتنی بر فناوری نانو تولید کردند که 434 کالا و 213 تجهیز تولید شده دارای گواهینامه نانو مقیاس هستند.

از سوی 239 شرکت در حوزه فناوری‌ نانو تعداد 647 محصول نانو تولید و به بازار عرضه شده‌ و این فناوران توانستند فناوری‌ نانو را در 15 حوزه صنعتی وارد کنند. محصولات این تعداد صنایع تا کنون به 45 کشور جهان صادر شده است. ارزش فعالیت‌های این شرکت‌ها در سال 1396 بالغ بر 1400 میلیارد تومان بوده که با رشد 80  درصدی در سال 97 به 2600 میلیارد تومان رسید و پیش‌ بینی می‌شود تا پایان اسفند ماه 98 این میزان به مرز 5 هزار میلیارد تومان رسیده باشد.

گواهینامه‌ای برای شفافیت بازار نانو فناوری

ستاد توسعه فناوری‌نانو نیز در راستای ایجاد شفافیت بازار محصولات نانو و به‌ تبع آن ارتقای کیفی این محصولات و افزایش اعتماد مصرف‌کنندگان و نهایتا توسعه بازار مواد و محصولات نانو به محصولات حوزه‌ فناوری‌نانو تاییدیه نانو مقیاس اعطا می‌کند. این فرآیند از طریق واحد ارزیابی موسسه خدمات فناوری تا بازار (کریدور) انجام می‌شود.

بر این اساس به محصولاتی که در حوزه فناوری نانو قرار می‌گیرند، گواهینامه نانومقیاس اعطا خواهد شد. این گواهینامه‌ها با اعتبار یک‌ساله صادر شده و قابل تمدید است. همچنین در طول مدت اعتبار جهت اطمینان از ثبات مقیاس و خواص محصول تولیدی، بازرسی‌های دوره‌ای از شرکت انجام می‌شود.

فرایند بازرسی با بررسی مدارک و مستندات متقاضی آغاز شده و سپس با توجه به نوع محصول، دستورالعمل بازرسی و طراحی آزمون‌ها جهت بررسی به شرکت اعلام می‌شود. با بازدید و نمونه‌برداری کارشناس از محل تولید و انجام آزمایش‌ها طبق طرح آزمون، گزارش فنی واحد بازرسی مبنی بر تأیید یا عدم‌تأیید نانومقیاس محصول اعلام می‌شود. نتایج این گزارش پس از بررسی متخصصین این حوزه و ارائه در شورای راهبردی نانومقیاس، به اطلاع متقاضی می‌رسد.

"ارائه درخواست و ارسال مستندات فنی توسط متقاضی"، "تدوین طرح آزمون بازرسی و بررسی انطباق مستندات ارسالی"، "هماهنگی بازدید و نمونه‌برداری از فرایند تولید محصول"، "انجام تست‌ها طبق طرح آزمون و بررسی نتایج"، "ارائه گزارش بازرسی و بررسی نتایج در کمیته تخصصی" و "اعطای تاییدیه نانومقیاس به شرکت" مراحل ارزیابی و اعطا تاییدیه نانومقیاس به شمار می‌رود.

بر اساس آخرین آمارها در میان حوزه‌های صنعتی، حوزه "عمران و ساختمان" با 24 درصد بیشترین سهم را در دریافت گواهی نانومقیاس دارد و حوزه‌های "کالای خانگی" با 14 درصد و "دارو و سلامت" با 12 درصد در رده‌های بعدی قرار دارند. این سه حوزه در مجموع نیمی از محصولات دارای گواهی نانومقیاس را به خود اختصاص داده‌اند.

در حوزه "ملزومات صنعتی" 11، در حوزه "مواد اولیه" 11، در حوزه "نساجی و پوشاک" 11 و در حوزه "حمل و نقل" 9 گواهینامه نانو مقیاس صادر شده است.

آمار کل محصولات دارای گواهی نانومقیاس از سال 1378 تا کنون روند افزایش داشته و "کالای نانومقیاس" سهم بیشتری نسبت به "تجهیزات نانو" در دریافت این گواهینامه دارد. تا پیش از سال 1394، تعداد تجهیزات نانومقیاس بیشتر از کالای نانومقیاس در کشور بود که از این سال، کالای نانومقیاس گوی سبقت را از تجهیزات نانومقیاس ربود و با شیب قابل توجهی پیشی گرفت.

آمار محصولات دارای گواهینامه نانو مقیاس تا 5 اسفند 98

رتبه ایران در انتشار علمی نانو

بر اساس گزارش استت نانو از حدود 178 هزار مقاله نانو که در سال 2019 در مجلات JCR) Journal Citation Reports) نمایه شده، در حدود 74 هزار مقاله سهم محققان چینی است. نیروی انسانی فراوان، وجود مراکز متعدد دانشگاهی و تحقیقاتی و البته توجه ویژه به فناوری نانو سبب شده که چین در دهه گذشته در رتبه اول این شاخص قرار بگیرد.

این تعداد مقاله بیش از 16 درصد از کل مقالات چین در این سال را تشکیل می‌دهد. بعد از چین، آمریکا با حدود 24 هزار مقاله در رده دوم قرار دارد و کشورهای "هند"، "ایران" و "کره‌جنوبی" در جایگاه‌های بعدی این رده‌بندی قرار گرفته‌اند.

ایران در سال 2014 تعداد پنج هزار و 514 مقاله، در سال 2015 تعداد 7 هزار و یک مقاله، در 2016 تعداد 8 هزار و 561 و در سال 2017 تعداد 9 هزار و 489 مقاله منتشر کرده است.

بر اساس این رتبه‌بندی کشور پاکستان در سال 2019 موفق به انتشار 2 هزار و 596 مقاله شده که در رتبه بیست و یکم این رتبه‌بندی قرار گرفته است. کشورهای سنگاپور با 2 هزار و 268 مقاله، مالزی با 2 هزار و 288 مقاله، سوئیس با هزار و 882 مقاله، هلند با هزار و 732 مقاله در رده‌های بیست و دوم تا بیست و ششم قرار گرفته‌اند.

در این آمارها علاوه بر تعداد مقالات نانو، سهم مقالات نانو از کل مقالات آن کشور هم به عنوان معیاری از میزان توجه و اولویت به انتشار علوم نانو در این جدول ذکر شده که "ایران"، "عربستان" و "هند" به ترتیب بیشترین مقدار را در این شاخص دارند.