به گزارش فبنا، قانون تجارت که در میان فعالان اقتصادی به قانون اساسی حوزه اقتصاد مشهور است، نخستین بار در سال 1311 در مجلس شورای ملی به تصویب رسید و جز اصلاحات موردی در دهه 20 و 40 شمسی، تغییر ماهوی نکرد و توانست تا مدت‌ها به نیازهای حقوقی تجار پاسخ دهد.

در این میان از اواخر دهه 70 زمزمه‌هایی در بین سیاست گذاران کشور برای تدوین قانون جدید تجارت شکل گرفت تا در نهایت در سال 1379 شورایی راهبردی در وزارت بازرگانی وقت برای تدوین قانون جدید تجارت تشکیل شد و نتیجه کار این شورا که نمایندگانی از دستگاه‌های مختلف و همچنین متخصصان اقتصادی و حقوقی هم در آن حضور داشتند، لایحه‌ای تحت عنوان لایحه تجارت شد که در سال 1384 به مجلس ارائه گردید.

با ارائه لایحه تجارت به مجلس، قرار بود این لایحه به کمیسیون اقتصادی ارجاع شده تا بررسی‌های کارشناسی لازم بر روی آن انجام گیرد اما به دلیل مسکوت ماندن لایحه در مجلس، کمیسیون اقتصادی هم نسبت به بررسی لایحه تجارت اقدام نکرد تا اینکه در سال 1391 لایحه پس وقفه‌ای چند ساله در دستور کار مجلس قرار گرفت اما این بار در کمال تعجب کار بررسی آن به کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس سپرده شد.

کنار گذاشتن کمیسیون اقتصادی از تدوین و بررسی لایحه تجارت

اصرار کمیسیون حقوقی بر تصویب لایحه تجارت در خود کمیسیون آن هم در شرایطی که ضرورت آن وجود نداشت، موجب شد تا لایحه تجارت مصوب مجلس دو دفعه در سال‌های 1391 و 1393 با ایراد شورای نگهبان مواجه شده و به مجلس بازگردانده شود.

با بازگشت لایحه تجارت به مجلس، باز هم لایحه برای چند سال مسکوت ماند تا در نهایت در سال 1398 مجدد در مجلس مطرح شد اما اینبار برای رفع ایراد شورای نگهبان در دستور کار صحن علنی قرار گرفت. با آغاز بحث پیرامون لایحه تجارت ایرادات آن هر چه بیشتر نمایان می‌شد اما چون مجلس دهم با شتاب زدگی قصد تصویب لایحه تجارت تا قبل از اتمام دوره دهم مجلس را داشت برای رفع ایرادات آن اقدامی نکرد.

بررسی نشدن پیامدهای اقتصادی تصویب لایحه تجارت در مجلس

یکی از ایراداتی که از همان ابتدا در رابطه با لایحه تجارت بیان می‌شد، کنار گذاشتن کمیسیون اقتصادی از فرایند بررسی لایحه و اکتفا به بررسی‌های حقوقی بود. البته این موضوع منحصر به دوره اخیر مطرح شدن لایحه تجارت در مجلس نبود و کل فرایند بررسی و تدوین لایحه تجارت در دهه 90 از این ایراد رنج می‌برد.

این در حالی است که لایحه تجارت به عنوان یکی از قوانین حقوقی که بیشترین ارتباط را با مسائل اقتصادی دارد از اول ذیل وزارت بازرگانی که یک وزارتخانه اقتصادی است، تدوین و پس از آن هم کمیسیون اقتصادی مجلس به عنوان کمیسیون اصلی بررسی کننده آن تعیین شد اما در کمال ناباوری یک دهه بعد، این لایحه از کمیسیون حقوقی مجلس سر درآورد و کمیسیون اقتصادی در فرایند بررسی آن مشارکت نداشت.

عدم مشارکت کمیسیون اقتصادی مجلس در فرایند تدوین و بررسی لایحه تجارت موجب شد تا این لایحه بدون در نظر گرفتن ابعاد اقتصادی به صحن علنی مجلس بیاد که نتیجه این موضوع رفع نشدن ایرادات اقتصادی لایحه تجارت با وجود تصویب بخش‌هایی از آن بود.

بخش‌های تصویب شده لایحه تجارت گرچه با ایراد شورای نگهبان روبرو و در دوره مجلس یازدهم به نهاد قانون گذاری بازگردانده شد اما همچنان شیوه مناسبی برای اصلاح ایرادات اقتصادی آن در نظر گرفته نشده است.

درخواست رئیس کمیسیون اقتصادی برای مشارکت در بررسی لایحه تجارت

در این زمینه محمدرضا پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس پیش از این به خبرنگار مهر گفته بود که لایحه تجارت ابعاد حقوقی، اقتصادی، بازرگانی و تجاری دارد و برای همین هم باید تمام کمیسیون‌های مجلس و دستگاه‌های دولتی مرتبط دعوت شده و نظراتشان را درباره لایحه تجارت اعلام کنند.

وی افزود: «کمیسیون اقتصادی مجلس این آمادگی را دارد که ماده‌های احکام اقتصادی لایحه مذکور را مورد بررسی قرار دهد. پیشنهاد ما این است که حتماً کمیسیون ویژه و مشترکی برای بررسی لایحه تجارت در مجلس تشکیل شود».

علاوه بر این موسی غضنفرآبادی، رئیس کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس هم معتقد است که لایحه تجارت فقط جنبه حقوقی ندارد بلکه جنبه اقتصادی، تجاری، بازرگانی و اجتماعی هم دارد و از این رو بررسی این لایحه نیازمند تضارب آرا، همفکری و هم اندیشی است.

وی در خصوص اصلاح لایحه تجارت هم خاطر نشان کرد: «در مجلس یازدهم با جدیت به دنبال این هستیم که لایحه تجارت تعیین تکلیف شود. کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس در جریان بررسی لایحه تجارت از کمیسیون‌های اقتصادی مجلس دعوت خواهد کرد».

تشکیل کمیسیون مشترک بررسی لایحه تجارت؛ خیلی دور، خیلی نزدیک

در این میان به نظر می‌رسد بررسی لایحه بودجه 1400 به عنوان مهم‌ترین سند مالی کشور در مجلس، مانع آن شده که هر چه سریع‌تر تکلیف لایحه تجارت و شیوه بررسی آن مشخص شود.

در این زمینه جبار کوچکی نژاد، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: لایحه تجارت از لوایح مهم اقتصادی کشور است که مجلس دهم به صورت عجله‌ای آن را تصویب کرد و شورای نگهبان هم ایراداتی را به لایحه وارد کرد.

وی ادامه داد: با توجه به اهمیت لایحه تجارت، در یک فرصت مناسب بعد از بودجه 1400 لایحه مذکور باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد. استفاده از نظرات کمیسیون‌های اقتصادی مجلس، کارشناسان اقتصادی و حتی دستگاه‌های اقتصادی دولت در زمینه لایحه تجارت ضروری است. در حال حاضر ایجاد کمیسیونی مشترک برای بررسی لایحه تجارت مطرح است و باید این کمیسیون تشکیل شود.

کوچکی نژاد تصریح کرد: لایحه تجارت اشکالات اساسی دارد و موجب اعتراض شدید نهادهای اقتصادی کشور شده است. تصمیمات عجولانه همیشه همراه با مشکلات بوده است. لایحه تجارت سند بالادستی اقتصاد و تجارت کشور است و به همین دلیل بررسی آن باید با دقت انجام شود.

تشکیل کمیسیون مشترک در انتظار تصمیم مجلس

با توجه به اذعان رئیس کمیسیون حقوقی مجلس به مشارکت با کمیسیون اقتصادی در فرایند تدوین لایحه تجارت، امید است تا به زودی کمیسیون مشترک تشکیل شود تا در سایه آن ابعاد اقتصادی لایحه تجارت بررسی و در صورت لزوم بازنگری‌هایی در مفاد آن صورت گیرد.